„Ogałacanie” Dolnego Śląska z dóbr kultury

autor zdjęcia: Muzeum Narodowe w Warszawie

źródło: Rzeczpospolita

Jednym z najcenniejszych dzieł sztuki wywiezionych z Dolnego Śląska (transport z Ząbkowic Śląskich) był obraz Sandro Botticelliego „Madonna z Dzieciątkiem, Św. Janem Chrzcicielem i Aniołem” – przed wojną własność Śląskiego Muzeum Sztuk Pięknych we Wrocławiu, dziś w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie

autor zdjęcia: Muzeum Narodowe w Warszawie

źródło: Rzeczpospolita

Portret mężczyzny nieznanego malarza niderlandzkiego z XVI w. pochodzący z Jerzmanowej – dziś w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie

źródło: Rzeczpospolita

LISTA GRUNDMANNA 2. LOSY DZIEŁ SZTUKI... AD REM, Jelenia Góra 2025

autor zdjęcia: Bencini, Antonio (1710-1765), Ha

źródło: Rzeczpospolita

Miniatura przedstawiająca cesarzową austriacką Marię Teresę Habsburg i jej męża Franciszka I Lotaryńskiego z dziećmi – jeden z przedmiotów zabezpieczonych w zamku w Karpnikach Muzeum Narodowe w Warszawie

Skala przejmowania „majątku poniemieckiego” była tak duża, że w październiku 1945 r. pełnomocnik Rządu RP na Okręg Administracyjny Dolnego Śląska wysłał do Ministerstwa Oświaty i Ministerstwa Kultury i Sztuki „Zakaz wywozu wartości kulturalnych z terenu Dolnego Śląska”.

2 marca 1945 roku Krajowa Rada Narodowa wydała dekret nr 45, zgodnie z którym „wszelki majątek ruchomy i nieruchomy, który był w posiadaniu państwa niemieckiego, a w chwili wejścia w życie niniejszego dekretu nie został jeszcze objęty [zajęty] przez organa państwowe lub samorządowe, majątek obywateli niemieckich lub osób, które zbiegły do nieprzyjaciela, jest majątkiem porzuconym w rozumieniu niniejszego dekretu”. Ta dyrektywa – warto zaznaczyć, że w momencie jej ogłoszenia w dalszym ciągu trwała wojna – wyznaczyła kierunek działań realizowanych przez przedstawicieli polskiej administracji na terenie tzw. Ziem Odzyskanych. Skala przejmowania „majątku poniemieckiego” była jednak tak duża, że w październiku 1945 roku pełnomocnik Rządu RP na Okręg Administracyjny Dolnego Śląska wysłał do Ministerstwa Oświaty i Ministerstwa Kultury i Sztuki „Zakaz wywozu wartości kulturalnych z terenu Dolnego Śląska”. Dokument zawierał bezpośredni komentarz do działań prowadzonych w tym zakresie przez instytucje centralne.

Przemieszczone dziedzictwo

„Ziemie Zachodnie są przedmiotem bezustannego ogałacania z wszelkich dóbr materialnych i kulturalnych […]. Ponieważ zadaniem naszym jest rozbudzić jak najintensywniejsze życie kulturalne na Ziemiach Zachodnich, by stworzyć tutaj niejako wał kulturalny,...